Manisa 102 yıl önce yaşanan acıları unutmadı

8 Eylül 2022 tarihinde Yunan işgalinden kurtulan Manisa, 3 yıldan fazla süren işgalin ve sonrasındaki yangının acılarını unutmadı. 8 Eylül günü Türk Ordusu tarafından kurtarılan Manisa, aradan geçen bir asırda adeta küllerinden yeniden doğdu.

Manisa, Yunan ordusu tarafından 26 Mayıs 1919'da işgal edildi ve 8 Eylül 1922 tarihinde Türk ordusu tarafından geri alındı. Yunan ordusu Batı Anadolu'dan geri çekilirken yakıp yıkma taktiği uyguladı.
Mustafa Kemal’in Mucize Ordusu kitabının yazarı Mustafa Uçar, “Manisa’da, 1 Eylül gününden itibaren gerek Yunan askeri çevreleri gerekse yerli Rumlar arasında gözle görülür bir telaş ve endişe vardı. Türkler ise henüz ne olduğunun farkında değildi, hayret ve şaşkınlıkla Rumların işlerini tasfiye etmeye, ev ve iş yerlerini Türklere satmaya çalışmalarının nedenlerini anlamaya çabalıyorlardı. Diğer yandan Manisa’nın yakılacağı dedikoduları tüm şehirde dolaşıyordu ama kimse böyle bir olayın gerçekleşeceğine inanmıyordu. Rumlar, Ermeniler, işbirlikçiler İzmir’e gitmek için izin alırlarken Türklere izin verilmiyordu” dedi.

RUM VE ERMENİLER İŞGALCİLERİ DESTEKLEDİ
Yunan İşgal Komutanı Bagorci’nin, Türklerin evlerinden çıkmalarını yasakladığı gibi bağ ve bahçelerinde işleriyle meşgul olanların da evlerine dönmelerini emrettiğini anlatan Uçar, yaşanan olayları şöyle anlattı: “Bagorci ve yardımcısı Filipos, 5 Eylül 1922 akşama kadar göğüsleri kırmızı işaretli ve başları kalpaklı tahrip taburları kurdular. Bu taburlar, yerli Rumlar ve 1915 sürgünü nedeniyle Türklere kin duyan Ermenilerden kurulmuştu. Tahrip birlikleri biri atlı, ikisi yaya üç kişiden oluşuyordu. Yayalardan biri içi bomba dolu bir sepet, ikincisi benzin dolu göktaşı tulumbası taşıyordu. Deneme olarak Malta semti ateşe verildi, halk el birliği ile yangını söndürdü. 6 Eylül sabahı saat 06.00’da çarşı yakıldı. Yangın sonucunda, 2 bin 728 dükkândan 279 dükkân, 40 han ve otelden 5 han, 9 hamamdan 2 hamam yanmadan kalmıştı.

HALKIN KORKULARI DEHŞETE DÖNÜŞMÜŞTÜ
Yunanın gizlice başlayan İzmir’e doğru geri çekilen trenlerin sıklaşması bozgunun ilk işaretleriydi. Kentte güven kalmamıştı, halkın üç yıldır çektiği korku şimdi dehşete dönüşüyordu. Halk büyük tehlikeleri göze alarak, bu kargaşa ve katliamdan canını kurtarabilmek için Spil Dağı’na kaçmaya başladı. 7 Eylül günü bir Türk tayyaresi, Manisa üzerinde uçarak ‘Milli Ordunun çok yakınlarda olduğunu, Yunan’ın perişan bir vaziyette kaçmakta olduğunu, çok yakında kucaklaşacağız’ yazılı kâğıtlar attı. Bu arada yayladan inen 30-35 kişi Yarhasanlar, Narlıca ve Çarşı mahallelerinde düşmanı engellemeye çalıştı. Aynı gün Yunan komutan Bagorci’nin emri ile Hükümet Konağını ateşe vererek Manisa’dan resmen ayrıldılar. Aynı günün gecesi Türk Süvari Kolordusunun 14. Tümeni Saruhanlı ve Hacırahmanlı’da; 2. Tümeni Mütevelli’de, 1. Süvari Tümeni de Sinirli’de idi.

KURTULUŞ, HOROZKÖY’DEN PİYADE ATIŞLARIYLA BAŞLADI
14. Tümen, 8 Eylül günü saat 06.00’da harekete geçti, 10.00’da Gediz aşıldı. Öncüsü Horozköy kuzey ve doğu bölgesindeki Bahçelerden piyade ateşi ile karşılaştı. Burada 50 Yunan askeri ile 50 silahlı Rum çeteci yok edildi. Tümen bir alayı ile Manisa, bir alayı ile Horozköy’e hücuma geçti, saat 13.30 da Muradiye’ye varıldı. Tümen komutanı Mürsel Paşanın emriyle Tugay komutanı Alb. Cemil Bey birliklerini düzenli bir şekilde şehre sokmaya başladı. Alb. Sami Beyin komutasındaki 14. Süvari alayı başta olmak üzere, Yrb. Ali Rıza‘nın (Ülgenalp)11. Süvari Alayı, Yrb. Hüsnü komutasındaki 21. Süvari Alayı Manisa’ya girdiler. Birlikler düşmanla savaşarak ilerlemeyi sürdürüyorken şehir yanıyordu. Bir süre yapılan sokak çatışmalarının ardından düşman Manisa’yı birliklerimize terk etmek zorunda kalıyor, İzmir’e doğru kaçmaya başlıyordu.

10 BİNDEN FAZLA EV YANDI
Manisa’ya Tümen Komutanı Mürsel (Baku) karargâh Subayları ile giriyorken Camilere Ay yıldızlı Türk bayrakları çekiliyordu. Manisa, yangının söndürülmesi, cesetlerin toplanması ve halkın ihtiyaçlarını karşılaması için yetkili olarak Binbaşı Arap Musa’ya bırakılıyordu. Bu Binbaşı Musa kısa sürede halkın gönlünde özel bir yer edinmişti. Öğleden sonra 5. Kolordu Komutanı Fahrettin Paşa’da Manisa’ya geldi. Maalesef Manisa’da da 10 bin 700 ev, 13 cami, 2 bin 728 dükkân, 19 han, 26 bağ kulesi, 3 fabrika ve 5 çiftlik yandı. O günlerde maddi hasarın tutarı 50 milyon altın olarak saptanmıştı. Manisa’yı yakmak üzere bizzat emir veren Alb. Bagoci, 9 Eylül günü İzmir’de esir alınan subaylar içindeydi. Ermeni Agop Ohanesyan ve işgal sırasında halka zulmeden pek çok kişi yakalandılar. Türk askeri cuma günü Manisa’ya girmişti, suçlular pazartesi günü İzmir’de asıldılar... İşte Manisa’nın kısaca kurtuluşu böyle olmuştu. Bu güzel ülkeyi can vererek kurtaran, bize emanet eden tüm şehitlerimize, gazilerimize Rabbin rahmeti bol olsun” dedi. HABER MERKEZİ