SÖZÜN AHLAKI VE AİLEDE İLETİŞİM

Kendisine sözün özü (cevâmiu’l-kelim) verilen, az sözle çok anlamlar ifade etme özelliğine sahip olan Hz. Peygamber hadis-i şeriflerinde “Bazı sözlerde büyüleyici bir güç vardır” buyuruken dilin/sözün tesirine ve önemine işaret etmektedir.

 Söz/“Kavl”, kelimesi kullanıldığı yere göre Kur’an’da zengin bir anlam içeriğine sahiptir. Öncelikle “Kavl”in Kur’an’da geçen sadece “söz” anlamına gelen kullanımlarına bakalım.

1.       Kavl-i Ma’rûf: “gönül alıcı, tatlı, nazik, yapıcı sözler” anlamındadır.
Kavl-i ma’rûf, Kur’an’da altı yerde geçmektedir.  

Ruhun huzur bulduğu, aklın, dinin ve örfün güzel gördüğü, yapıcı, anlaşılır, kırıcı olmayan, gönül alıcı güzel söz söylemektir.

                ~ ~ ~
Bakara, 2.263 - Güzel bir söz ve bağışlama, peşinden gönül kırma gelen bir sadakadan daha hayırlıdır. Allah, her bakımdan sınırsız zengindir, halîmdir (hemen cezalandırmaz, mühlet verir).

2.       Kavl-i Sedîd (doğru söz)

Kavl-i sedîd, Kur’an’da iki yerde geçmektedir. Gerçeği ortaya koyan, insanı hakka ve doğruya götüren, yalanı ve haksızlığı bulunmayan, yerinde söylenmiş isabetli, sağlam ve doğru söze denir.

Ahzap, 33.70 - Ey inananlar, Allah'tan korkun ve doğru söz söyleyin.

 

3.       Kavl-i Meysûr (yumuşak bir söz)

İşi kolay kılan söz demektir.Kavl-i meysûr, Kur’an’da sadece bir yerde geçmektedir.
 

~ ~ ~
İsra, 17.28 - Eğer Rabbinden umduğun bir rahmeti istemek için onlardan yüz çevirecek olursan, o zaman onlara yumuşak bir söz söyle.

4. Kavl-i Belîğ (içlerine işleyecek etkili söz)

Etkili söz demektir. Kavl-i belîğ de Kur’an’da sadece bir yerde geçmektedir.

~ ~ ~
Nisa, 4.63 - Onlar, Allah'ın kalplerindekini bildiği kimselerdir. Öyleyse onlara aldırma. Onlara öğüt ver ve onlara, kendileri hakkında etkili ve güzel söz söyle.

5. Kavl-i Leyyin (yatıştırıcı söz)

Gerginlikleri azaltıcı yapıcı ve yumuşak söz demekti. Kavl-i leyyin de Kur’an’da bir yerde geçmektedir. 

~ ~ ~
Taha, 20.44 - "Ona yumuşak söz söyleyin. Belki öğüt alır, yahut korkar."

6. Kavl-i Kerîm (saygı ve hürmet dolu sözlerle konuşmak)

Saygın değerli söz demektir. Kavl-i kerîm de Kur’an’da bir yerde geçmektedir.

~ ~ ~
İsra, 17.23 - Rabbin, kendisinden başkasına asla ibadet etmemenizi, anaya babaya iyi davranmanızı kesin olarak emretti. Eğer onlardan biri, ya da her ikisi senin yanında ihtiyarlık çağına ulaşırsa, sakın onlara "öf!" bile deme; onları azarlama; onlara tatlı ve güzel söz söyle.

7. Kavl-i Sâbit (sapasağlam ve dosdoğru bir söz)

Sağlam ve doğru söz demektir. Kavl-i Sâbit de Kur’an’da bir yerde geçmektedir.

~ ~ ~
İbrahim, 14.27 - Allah, iman edenleri hem dünya hayatında hem de ahirette sabit bir sözle sağlamlaştırır, zalimleri ise saptırır. Ve Allah dilediğini yapar.

Bütün bu söz çeşitleri aile içi iletişimde rehberimiz olmalıdır. Ayrıca gönül dilinin kullanımı önem arz etmektedir.

Kur’an, ailenin temeline meveddet ve rahmet kelimelerini yerleştirir.

~ ~ ~
Rûm, 30.21- Kendileri ile huzur bulasınız diye sizin için türünüzden eşler yaratması ve aranızda bir sevgi ve merhamet var etmesi de O'nun (varlığının ve kudretinin) delillerindendir. Şüphesiz bunda düşünen bir toplum için elbette ibretler vardır.

Meveddet; sevgidir, muhabbettir, aşktır.

Rahmet ise merhamettir, şefkattir, nezakettir. Başından sonuna meveddeti yani gönlündeki sevgiyi seslendirebilmek ve en zor anlarda kalbindeki rahmetin sıcaklığını hissettirebilmek, gönül dilinin hâkim kılınmasına bağlıdır.

Gönül dilinin aile içinde nasıl kullanılacağını Peygamberimizden öğreniriz.

Ebû Hureyre’nin naklettiğine göre, Resûlüllah (sav) şöyle buyurmuştur: “Müminlerin iman bakımından en olgun olanları, ahlâkı en iyi olanlarıdır. Sizin en hayırlınız da hanımlarına karşı en iyi davrananızdır.” (Tirmizi, Radâ, 11)

Rahmet Peygamberinin dilinden asla hakaret, küfür, beddua, lânet gibi kirli kelimeler dökülmezdi.

İfk olayında yani Âişe annemize iftira atıldığında Peygamberimizin takındığı tavırda gönül dilini buluruz. Hanımının en zor ve sıkıntılı anında sabırla ve metanetle hareket eden, onunla iletişimi kesmeyen bir Peygamber, bize bu dilin en güzel örneğini sunar.

Etrafındaki çocuklara “Yavrum” ya da “Evlâdım” diyerek söze başlayan, hizmetine koşturan küçük Medineliye “Enesçik” diye seslenen bir Peygamber… Tıpkı bilge bir kişi olan Lokman’ın (as), evladına “Yavrucuğum” diye seslenmesi (Lokman, 31/13-19), atamız İbrahim’in (as) ise bir evlat olarak babasına “Babacığım” diye hitap etmesi gibi… (Meryem, 19/42-48)

Gönül dilinin yer ettiği bir ailede;

Rahmet konuşur şiddet susar.

Sevgi konuşur nefret susar.

Dostlar konuşur düşmanlar susar.

Bilek gücü değil yürek gücü konuşur.

Yüce Allah bu güzel hasletlerle yoğrulmuş ailelere sahip olmak için gayret etmeyi bizlere nasip etsin.