Su Yönetimi Genel Müdürlüğünün çalışması tamamlandı: Gediz Havzasına kurtarma planı

Dünyanın en önemli medeniyetlerine ev sahipliği yapan ve en bereketli topraklara sahip bölgelerden biri olarak kabul edilen Gediz Havzası, yok olmaya her gün biraz daha yaklaşıyor! Tarım ve Orman Bakanlığına bağlı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, uzun süredir çalıştığı Gediz Havzası Eylem Planı'nı tamamladı. Planda, havzanın kurtarılması için yapılacak çalışmalar tek tek anlatıldı. 2015 yılında da Çevre Bakanlığı tarafından bir plan hazırlanmış ancak gerekenler yapılmamıştı.

Kütahya, Uşak, İzmir ve Denizli'nin bir kısmını, Manisa'nın ise tamamına yakınını kapsayan Gediz Havzasının yok olma riski, uzun süredir Gediz Havzası Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma, Çevre ve Kalkınma Vakfı (GEMA) başta olmak üzere bazı kişi ve kuruluşlar tarafından gündeme getiriliyor. Konuyu gündemine alan Su Yönetimi Genel Müdürlüğü, havzada yaşanan sorunlar ve çözümü için yapılacak çalışmaları kapsayan 70 sayfalık bir plan hazırladı. Planda, 1 milyon 307 bini Manisa'da olmak üzere toplam 1 milyon 944 kişinin yaşadığı havzada, özellikle sanayi ve evsel atıkların kirliliğin temel nedeni olduğu vurgulandı.

88 SANAYİ TESİSİNİN ATIĞI AKIYOR

Planda havzaya 109 ayrı kentsel deşarj, toplam 88 sanayi tesisi ve 24 zeytin işletmesinin atıklarının deşarj edildiği belirtilirken, "Kentsel doğrudan deşarjlar, kentsel atıksu arıtma tesisi deşarjları, endüstriyel deşarjlar, endüstriyel atıksu arıtma tesisi deşarjları, atıksuçamur bertarafı, madencilik faaliyetleri, balıkçiftlikleri, düzenli depolama sahaları, jeotermalkuyular, zeytinyağı üretim tesisleri, yağmursuyu deşarjı, hassas su kütlelerine deşarjlar, hayvancılık faaliyetleri havzadaki noktasal baskılardır" denildi.

SULARIN YÜZDE 54’Ü ÖNEMLİ TEHDİT ALTINDA

Gübre kullanımı, hayvancılık faaliyetleri,arazi örtüsü, foseptik, düzensiz katı atıkdepolama tesisleri, havalimanları, karayolları, demiryolları ve ilgili alanlar ile petrolistasyonlarının da havzadaki yayılı baskılar olduğuna işaret edilen planda, Havzadaki su kütlelerinin yüzde 54’ünün önemlibaskı altında olduğu vurgulandı. Sadece Gediz Nehri'nin değil, havzada bulunan Küçükler İçmesuyu Barajı, Demirköprü Barajı, Buldan Barajı, Afşar 2 İçmesuyu Barajı, Gölçük Gölü, Marmara Gölü, Gördes İçmesuyu Barajı, Üçpınar Göleti, Işıklı Gölü Depolaması, Karaağaç-Harmanyeri Göleti ve Kula Gölet'inin de baskı altında olduğu belirtilen raporda, bölgedeki toplam 96 yer üstü su kütlesinden 33’ünün yüksek risk, 40’ının orta risk, 23’ünün düşük risk altında olduğu belirtilirken, risk altında olmayan su kütlesi bulunmadığı vurgulandı.

MASKİ’NİN YAPMASI GEREKEN İŞLER VAR

Planda, yer üstü suları için önerilen tedbirler şöyle sıralandı: “MASKİ, Gediz Belediyesi, Pazarlar Belediyesi ve Uşak Belediyesi’nin merkezi foseptik uygulaması. Aynı belediyelerin kentsel doğrudan deşarjlarını yakınlardaki arıtma tesislerine bağlanması için kanalizasyon altyapı inşaatlarının tamamlanması. MASKİ’nin mevcut arıtma tesislerinde kapasitenin artırılması. İZSU, MASKİ ve Kütahya İl Özel idaresinin yeni arıtma tesisleri yapması. MASKİ ile Denizli Su ve Kanalizasyon İdaresi’nin paket arıtma projelerinin hayata geçmesi.” Bu tedbirler için uygulama takvimi olarak 2023 ve 2024 yılları gösterildi. Tedbirler çerçevesinde ayrıca sanayi kuruluşları için 46 ayrı atıksu arıtma tesisi kurulması gerektiği belirtildi.

ZEYTİN İŞLETMELERİ İÇİN GAZLAŞTIRMA TESİSİ

Planda, Gediz Havzasını kirleten unsurlardan birinin de zeytin ve zeytinyağı işletmeleri olduğuna dikkat çekilirken, zeytincilik işletmelerinde oluşan atıkların çevreyi kirletmemesi ve atıklardan enerji üretimi için gazlaştırma tesisleri kurulması önerildi. Hayvancılık tesislerinin havzayı kirletmemesi için de, “Hayvansal atıkların tarım alanlarında uygulanabilmesi için gübre depolama tankları yapılması önerilmiştir. Nitrata hassas bölgeler için yılda 1600 kg ve üzeri azot üreten yerleşimlerde, nitrata hassas olmayan bölgeler için yılda 3500 kg ve üzeri azot üreten yerleşimlerde gübre yönetim planlaması oluşturulmalıdır” denildi. Bu kapsamda 45’i Manisa’da olmak üzere bölgedeki illerde toplam 73 gübre depolama tesisi yapılması önerildi.

YER ALTI SULAR DA TEHLİKE ALTINDA

Bölgedeki yer altı sularının kütlesi ve kalitesinin korunması için de şu önerilerde bulunuldu: “Kontrolsüz ve tahsis dışı çekimler, yeraltı suyu miktarı üzerine önemli bir baskı oluşturmakta ve seviyelerin sürekli bir azalım eğilimi göstermesine neden olmaktadır. Bu nedenle tüm su kuyuları için DSİ’den izin alınması ve DSİ tahsis miktarlarına uyulması, havzadaki tüm su kuyularına su sayacı takılması yaptırımı, sanayi kuyularında sayaçlı ölçüm sistemi kullanılması, açık sulama sistemlerinin kapalı ve basınçlı sulama sistemlerine dönüştürülmesi, halkın bilinçlendirilmesi, sayaç takılmasına teşvik, Gediz Havzasında izleme yapılan yeraltı suyu kütlelerinde jeotermal, maden işletme alanları ve deniz suyu girişiminin izlenmesi için araştırmacı izleme noktaları önerilmiştir.

DENİZ SUYUNU İZLEMEK İÇİN KUYU ÖNERİSİ

Belirlenen izleme noktalarına ek olarak önerilen noktalarda özellikle arsenik parametresinin yüksek olduğu alanlara, Ahmetli YAS kütlesinin kuzeyinde yapılmakta olan madencilik faaliyetlerinden kaynaklanan yer üstü su ile taşınabilecek kirleticilerin yer altı suyuna etkisinin olup olmayacağının izlenmesi ve alanın batısında Menemen YAS kütlesinde ise deniz suyu girişiminin izlenmesi için kuyular önerilmiştir. Bu kapsamda Gediz, Salihli, Ahmetli, Kemalpaşa, Akhisar ve Menemen YAS kütlelerine izleme ve denetleme amaçlı araştırmacı izleme noktaları önerilmiştir.”

PROJELERİN UYGULAMA TAKVİMLERİ HAZIR

Planda, hangi yerleşim yeri veya hangi sanayi kuruluşunda ne tür bir tedbir alınması gerektiği de ayrıntılarıyla açıklandı. Önlemler arasında merkezi dere ıslahları, taşkın erken uyarı sistemleri, fosebtik uygulaması, kanalizasyon altyapısı, yeni arıtma tesisi yapımları, mevcut arıtma tesisleri revizyonları, arıtma tesisleri için kimyasal arıtma uygulamaları gibi birçok öneri sunuldu. Bu uygulamaların sorumlu kuruluşları ve uygulama takvimlerine ilişkin de ayrıntılı bilgiler verildi.