RAMAZANDA MELATONİNİ UNUTMAYALIM

Ramazan ayını yaşadığımız şu günlerde ister istemez uykusuz kalabiliyoruz. Uykunun insan sağlığı için önemini önceki yazılarımda farklı başlıklar altında sıkça anlattım.

Uyku ne işe yarar? Uyku tabi ki dinlenmedir, bedenimizin kendini yenilemesi, bir anlamda yeniden doğuşudur. Gündüz kaybedilen enerji gece yerine konur. Uykunun belli dönemlerinde beynin çok aktif olduğunu biliyoruz, öğrenme ve bellek güçlendirme uykuda olur. Hatırlayın: Öğrenciliğimizde sınav öncesi uyumadan önce çalıştığımız konular daha çok aklımızda kalmamış mı idi? Beyin hücrelerinin kendini tamiri ve yeni bağlantılar oluşması da yine uykuda oluyor.

Melatonini tanıyor muyuz? Çoğumuzun “ Büyüme  Hormonu” olarak bildiği melatonin bütün canlılarda var. Ancak melatonin yalnızca büyüme hormonu değil. Melatoninin esas görevi uyku-uyanıklık döngüsü ve günlük ve mevsimsel değişimlere göre vücudumuzu yönetmek.  Bağışıklık sisteminin güçlenmesinde, vücudumuzun toksinlerden arınmasında  önemli görevleri var. Metabolizma ve üreme fonksiyonlarının düzenlenmesinde de çok önemli rol oynamakta.

Işığı açınca melatonin kaybolur mu? Melatonin hormonu gece 23-02 sıralarında en yüksek düzeyde salınır, aydınlıkta etkisi kaybolur. Çocuklara söylediğimiz “ Uyumazsan büyümezsin” deyiminin ardında bilimsel bir gerçek var! “ Uyumazsan sağlıklı olmazsın” cümlesini de eklemek gerek bu özdeyişe. Bir de çocukları karanlıktan korkutmamak, aydınlıkta uyumaya alıştıramamak gerek. “Işık olmadan uyuyamam” diyenler aslında melatoninden yoksun kalıyorlar, ideal uyku zifiri karanlıkta olmalı. Bir de telefona yakın uyumak moda oldu, telefon gece ayarında iken bile salınan mavi ışık melatonin salınımını bozuyor. Telefonumuzu iş nedeni ile kapatamıyorsak bile, en azından yatağımızın olabildiğince uzağında ve en düşük gece ayarında olsun.

Gündüz ne kadar uyuyalım? İnsanoğlu içinde tıpkı gerçek bir saat gibi tıkır tıkır işleyen biyolojik bir saati taşıyor  ve bu saat günde iki kez uyumaya ayarlı. Ancak modern yaşam koşulları genelde buna izin vermiyor. Öğle yemeğinden sonra üzerimize bir ağırlık çökmesi  yediğimiz yemekten değil, içimizdeki biyolojik saatin alarm vermesinden kaynaklanıyor. Şartlar uygunsa, öğlen 15 dakikalık kestirme günün geri kalanını dinç geçirmemize olanak verir. Yine zamanı bol olanlar 90 dakika uyuyabilir, zira 90 dakikalık bir uyku tüm evreleri içereceğinden vücudun kendini tam olarak yenilemesini sağlar. Ama bir saat civarı uyumak bizi uyanınca sersemleteceğinden, özellikle oruç döneminde olanaklara göre 15 ya da 90 dakikalık şekerleme yapmak çok daha iyi gelecektir.

Gündüz uykusu gece uykusunun yerini tutar mı? Gündüz uykusunun vücudun yenilenmesi için önemini belirttim. Ancak melatonin salınımı gündüz olmadığı için, gece çok geç yatıp gündüz geç kalkmayı alışkanlık haline getiren kişilerde zaman içinde bağışıklık sistemi  bozulacaktır. Dolayısı ile gündüz uykusunu bir yenilenme olarak görüp, özel durumlar hariç uyku ritmimizi bozmamalıyız.

Oruç, bedenimizi yenileme dönemidir. Ancak beyin ve vücut sağlığı için çok önemli olan melatonine yer vererek, sağlıklı bir ramazan ayı geçirmeniz ve güzel yaşamak dileği ile...