YAŞLILARDA KİŞİLİK DEĞİŞİKLİKLERİ NORMAL Mİ?

Her ne kadar, Dünya Sağlık Örgütü artık 65-80 yaş arasını orta yaş olarak kabul ediyor, ben de yaş alma terimini daha çok benimsiyor olsam da, dilimize yerleştiği için yaşlı terimini bu yazımda kullanacağım. Bugün yaşlılardaki kişilik değişikliklerini ele almak istemem, insan ömrü uzadıkça giderek artan beyinde hasarla giden (nörodejeneratif) hastalıklara dikkat çekmek. 

Atalarımız boşuna “ Bir insan yedisinde ne ise, yetmişinde odur” dememişler.  

“Can çıkar, huy çıkmaz” da kültürümüzde sıkça kullandığımız bir deyim.  

“Yaşlandıkça çocuklaştı deriz” yaş aldıkça karakter değiştiren büyüklerimiz için. 

“İçimizdeki çocuğu “ korumak güzel ama bu durum belirgin  karakter değişiklikliğine yol açıyorsa altta yatan birşeylerin habercisi olabilir. 

Anneannem bütün gün şarkı söylüyor : Neşeli olmak güzeldir, ama sakin bir mizaca sahip olan büyüğümüz nerede ise 180 derece değişmiş ise dikkatli olmak gerekir. Önceden çok az konuşan birinin şarkı söyleyip, dans etmesi, çok konuşması ilk başta hoşumuza bile gidebilir. Ama taşkınlık derecesine dönüşen durumlar unutmayalım ki tehlike sinyalidir. 

 Dedem çok asabi oldu: Belirgin bir stres kaynağı olmadan, ani başlayan sinirlilik, aşırı alınganlık, bağırıp çağırmak da pek hayıra  alamet değil! Yaşca büyük bir yakınımızda önceki kişilik yapısıyla örtüşmeyen durumlar, beyin hasralarına bağlı olabilir. Sosyal bir kişiliğe sahip olan bir büyüğümüz, içe kapanıp, kimseyle konuşmuyor, dünyadan iletişimini kesmiş ise de bu durumu sadece psikolojik olarak nitelendirmek de doğru olmaz. 

Yukarda saydığım tüm bu durumlar demansın  ( bunamanın), bazı Alzheimer alt gruplarının, ya da beyinde protein birikimi ile giden bir dizi hastalıkların özel belirtileri olabilir, çünkü: 

Demans ( Bunama) her zaman unutkanlıkla olmaz: Demans sendromlarının önemli bir kısmı, -unutma olsun olmasın- kişilik değişiklikleri ile ortaya çıkabilirler. Özellikle unutkanlığın ön planda olmadığı bunama durumlarında, kişilik değişiklerinin gözden kaçması ya da yalnızca psikolojik durumlara yorumlanması tanı ve tedaviyi geciktirir. 

Babam kumara başladı, annem çok alışveriş yapıyor: Kumar ya da alışveriş bağımlılığı genç yaşlardan itibaren varsa kişilik bozukluğu altında yatan zararlı bir alışkanlıktır. Ancak önceden görece mazbut bir yaşantısı olan birinde “Dürtü kontrol bozukluğu “olarak da adlandırdığımız, varını yoğunu yitirecek kadar kumar, şans oyunlarına düşkünlük, ya da hiç ihtiyacı olmayan şeylerin alışverişi, hemen hiç kullanılmayan eşyalarla evin çöp eve dönüşmesi yine altta yatan bir hastalığın işareti olabilir. Parkinson hastalığının hem doğal seyri, hem de kullanılan kimi ilaçlar dürtü kontrol bozukluğu yapabileceğinden, bilinen Parkinson hastasında davranış bozukluğu geliştiğinde takipli hekimine mutlaka başvurmak gerekir. 

Kişilik değişiklikleri ne zaman alarm işaretidir? Çok ani başlayan kişilik değişikliği, hangi yaşta olursa olsun her zaman alarm işaretidir. Ama ileri yaşlarda çok ani başlayan böylesi bir durum, beyinde damar tıkanıklığı  ya da kanamanın tek belirtisi olabilir. İnmelerde her zaman felç olmayacağını, ani gelişen bu gibi durumlarda tam teşekküllü bir hastaneye başvurmanın önemli olduğunu da belirtmeliyim. 

Sevgi ve saygımız kadar, dikkatimiz de büyüklerimizin üzerlerinde olsun ! 

Sağlıklı yaş almak ve güzel yaşamak dileği ile, güzel bir hafta diliyorum.